‘Wat ik heel belangrijk vind in mijn vak en waar ik de échte passie uithaal is om mensen te leren om niet te oordelen over anderen die in een schuldsituatie terecht zijn gekomen. Oordeel niet, dát is de eerste stap voor onze maatschappij, en laten we vooral samen het probleem aanpakken.’ Aan het woord is Nienke Oostra, gecertificeerd budgetcoach. Nienke spreekt, samen met ervaringsdeskundige Giovanna die inmiddels ook weer helemaal schuldenvrij is, op ons congres tijdens de Week van het geld op 29 en 31 maart aanstaande. ‘Alleen die blauwe envelop op de deurmat heeft voor sommige mensen al een bepaalde autoriteit. Je zag het bijvoorbeeld ook in de toeslagenaffaire waarbij mensen soms niet eens meer in de schuldsanering terecht konden komen, omdat ze van fraude bestempeld werden. Alles wat met geld en zorgen daaromtrent te maken heeft, kan een enorme impact hebben op iemands leven.’
Specifieke situatie zonder gevaar voor recidive
De situatie van Cochise de Combe, waar we al eerder een blog over geschreven hebben, is daar ook een realistisch voorbeeld van. Nienke: ‘Het ging eigenlijk best wel prima met hem op geldgebied tot er zich een aantal situaties voordeden, ook rondom zijn gezondheid, waar hij niets aan kon doen. Uiteindelijk heeft de bank contact opgenomen vanwege een betalingsachterstand op zijn hypotheek. Specifiek in zijn situatie heb ik besproken om een lening bij een bank te nemen zodat hij al zijn kleinere schulden ineens af kon lossen. Ik noem bewust het woord ‘specifiek’, want Cochise vertoonde geen gedrag dat hem verder in de problemen kon brengen. Wanneer hij op wat voor manier dan ook gedragsmatige elementen had vertoond die zouden kunnen wijzen op herhaling, dan had ik niet geadviseerd om een nieuwe lening aan te gaan. Daarnaast had hij ook een hoge energierekening én betaalde hij voor een behoorlijk uitgebreide rechtsbijstandsverzekering die, op een veilige manier, best wel een stukje minder kon.’
Belangrijke tips: verhoog je energievoorschot en houd je contract vast
‘Als budgetcoach probeer ik tegenwoordig sowieso iedereen te waarschuwen voor de significant gestegen energiekosten’, aldus Nienke. ‘Zo raad ik bijvoorbeeld aan om het energievoorschot alvast te verhogen om ongewenste verrassingen achteraf te voorkomen. Ook adviseer ik om het huidige energiecontract vast te houden zolang dat kan. Er zijn best veel mensen die dit ingewikkelde materie vinden, en het is dan belangrijk om niet je kop in het zand te steken maar te praten met een professional die je concreet verder helpen kan.’
De verschillende typen mensen
‘Binnen het vak van budgetcoaching is het belangrijk om te onderzoeken met wat voor type mens je te maken hebt, want de kans op herhaling om opnieuw in de schulden te vallen, is de basis voor je plan van aanpak. Onlangs nog had ik met iemand te maken die nog altijd in de schuldhulpverlening zat in een minnelijke regeling, dat speelde pas een jaar en de situatie was nog altijd behoorlijk nijpend. Terwijl deze persoon in kwestie best veel te besteden had. De gedragingen waren wel iets verbeterd, maar niet heel erg, het was vooral een kwestie van leren budgetteren. Maar dat klinkt soms gemakkelijker dan het is voor sommigen. Ja, zegt men dan tegen zichzelf, ik heb al zó lang mijn best gedaan, ik mag nu toch die mooie auto of motor kopen of mezelf die fijne vakantie cadeau doen. Soms zie je zelfs dat banken of andere geldverstrekkers hieraan meewerken, door de overwaarde van een woning te gebruiken om alsnog een hogere lening te verstrekken. En dat is echt niet wenselijk. Als iemand zijn gedrag niet aanpast dan krijgt hij immers steeds grotere financiële problemen. Het gaat er écht om dat je leert met geld om te gaan.’
Over de relatie met geld
‘De relatie met geld heeft bijna altijd met een emotie te maken, dat kan gaan over eigenwaarde of te maken hebben met een aantal gebeurtenissen uit iemands jeugd. Daarnaast heeft het ook te maken met de psychische gesteldheid op een bepaald moment. Ik ben geen psycholoog, maar bespreek wel met mijn cliënten wat er nu eigenlijk precies in iemands gedachten of emoties gebeurt op het moment dat iemand besluit geld uit te geven dat hij eigenlijk niet heeft. Wanneer gun jij jezelf financiële rust, vraag ik dan. En dat is, wanneer je over eigenwaarde spreekt, vaak een hele confronterende opmerking.’
Financiële onrust is verschrikkelijk
‘Financiële onrust is verschrikkelijk, ik zie van dichtbij gebeuren dat er steeds nét te veel wordt uitgegeven waardoor, voordat men klaar is met aflossen, er alweer beslag gelegd wordt. En dan komt de paniek. Sommigen erkennen ook dat ze hun eigen, steeds terugkerende patroon zien. Dat kan te maken hebben met alcohol, drugs, bepaalde uitsluitingsvormen, frustraties, een onbalans of andere negatieve emoties in het leven die men niet wil voelen. Het is vaak daarom dat mensen ervoor kiezen om zich heel even lekker te voelen, door te drinken, geld uit te geven, te gokken of iets anders doen. Dat is menselijk. Tot op zekere hoogte doet iedereen dat, maar de meeste mensen zijn in staat om dat te beperken tot een enkele keer. Het zijn zij die door het ijs zakken, die zich niet tot dat ene moment kunnen beperken. En dat korte euforische gevoel wordt dan weer keihard afgestraft als de aanmaningen op de mat vallen.’
Mensen zijn niet dom, al zien ze dat zelf anders
‘Mensen vinden zichzelf dan ook vaak dom en balen ervan of schamen zich ervoor dat ze steeds dezelfde fouten maken. Dat is het eerste dat ik bespreekbaar maak, dat het niet stom of dom is wat iemand doet. De actie die een persoon ondernomen heeft, heeft een reden gehad en door helemaal door te slaan in het veroordelen van jezelf, creëer je óók weer negatieve emoties. Het is eigenlijk een vicieuze cirkel, je zelfbeeld wordt er steeds slechter van.’
De praktische aanpak
‘Naast dit stukje emotionele begeleiding ga ik uiteraard ook praktisch aan de slag. Ik zorg er bijvoorbeeld voor dat afschrijvingen zoveel mogelijk automatisch gaan, dat scheelt al veel gedoe. Ook blijf ik monitoren hoe het gaat en zorg ik ervoor dat ik zelf de contacten met het incassobureau leg. Op die manier ben ik het eerste aanspreekpunt en zijn we er vroeg bij als er weer iets misgaat. Ook zie je nogal eens dat mensen een te beperkt begrip hebben van financiële zaken en daardoor de problemen groter maken dan ze daadwerkelijk zijn. Al voelt dat natuurlijk niet zo op dat moment.’
De kernboodschap van Nienke
‘Als mensen ook maar iets onthouden van het verhaal dat ik gedeeld heb, dan gaat dat voor mij over het woord respect. Heb respect voor de situatie waarin iemand zich bevindt, veroordeel hem niet en besef dat dit iedereen kan overkomen. En dat is ook precies waar ik mijn voldoening uithaal, ik heb echt niet de illusie dat ik de wereld kan redden, maar elke persoon die ik helpen kan op financieel vlak is er een minder die leeft in financiële onrust. En voor dat geluk, dáár doe ik het voor’, besluit Nienke.
